Witam, można, powiedzieć, że to pewnego rodzaju ciąg dalszy anatomii żółwi w praktyce w moim wykonaniu. Podobny temat został zamieszczony na innym forum, ale niestety nie wywołał żadnej dyskusji czy też krytyki i uwag. Myślę, że jednak zagadnienie budowy anatomicznej pancerza naszych pociech zainteresuje użytkowników tego forum.
Trachemys scripta elegansJak wszyscy wiemy albo i nie pancerz żółwi powstał w toku ewolucji z przekształcenia różnych elementów skórno kostnych takich jak wyrostki kręgów i żeber wypadku karapaksu oraz z żeber brzusznych, kości obojczykowych i międzyobojczykowych jeśli chodzi o plastron. Twór jakim jest pancerz jest jedynym w świecie kręgowców przykładem szkieletu zewnętrznego.
Testudo sp. - zdjęcie wykonane w VIII LO w Krakowie
Pancerz żółwia składa się z dwóch części: grzbietowej zwanej karapaksem oraz brzusznej zwanej plastronem. Karapaks z plastronem połączony jest mostem dzięki czemu odsłonięty pozostaje tylko przednia i tylnia część skorupy. Rozmieszczenie tarczek rogowych jest często przedstawiane na rycinach w książkach i w Internecie jednak pozwolę zaprezentować sobie opracowane przeze mnie fotografie dzięki, którym mam nadzieję już wszystko będzie łatwiejsze.
1- t. szyjne
2- t. ramieniowe
3- t. piersiowe
4- t. brzuszne
5- t. udowe
6- t. odbytowe
7- most
1- t. karkowa
2- t. brzeżno-kołnierzowe
3- t. brzeżno -ramieniowe
4- t. brzeżno-boczne
5- t. brzeżno-udowe
6- t. nadogonowe
7- t. kręgowe
8- t. żebrowe
Cóż takiego nadaje mu niezwykłość i utrzymanie tych zwierząt w prawie niezmienionej formie aż po dziś dzień?Moim zdaniem jest to właśnie jego wytrzymałość dzięki, której żółwie potrafią obronić się przed drapieżnikami i często bezpiecznie przeżyć jego ataki. Oczywiście czym więcej gatunków tym mechanizm ten wygląda inaczej na przykład żółwie z rodzaju
Terrapene potrafią szczelnie zamknąć się podciągając połówki plastronu. Zresztą wygląd pancerza pozwala nam ocenić do jakiej grupy należą dane żółwie. Gady zamieszkujące środowisko wodne mają za zwyczaj silnie spłaszczony karapaks natomiast te zamieszkujące ląd bardziej wysklepiony*. Ale pozwala nam również ocenić czy mamy do czynienia z typowym drapieżnikiem, który zrezygnowały z takiego schronienia jakie daje im pancerz np.
Chelydra serpentina (Żółw jaszczurowaty),
Chelus fimbriatus (Żółw matamata), oraz u niezwykle ciekawych żółwi z podrodziny
Trionychinae (Żółwiaków) które posiadają zamiast tarczek rogowych miękką grubą skórę. Jeśli chodzi o zmiany anatomiczne w wyglądzie pancerza żółwi które powstały w wyniku adaptacji do zamieszkiwanego środowiska to przykładów można było by mnożyć i mnożyć jednak wolałbym się skupić bardziej na ogólnej anatomii**.
Pelodiscus sinensis*Cóż w świecie żółwi panują różnego rodzaju wyjątki na przykład znany w hodowli żółw lądowy
Agrionemys horsfieldi (Żółw stepowy) posiadający bardziej spłaszczony pancerz czy wodno-lądowy
Cuora amboinensis (Żółw sundajski) o wysklepionym karapaksie.
** np. żółwie z rodzaju
Graptemys (Żółwie ostrogrzbiete) których specyficzna budowa tarczek brzeżnych (brzegowych) oraz tarczki kręgowej uniemożliwia łatwe skonsumowanie takiego gada;
Malacochersus tornieri (Żółw szczelinowy) który dzięki zredukowanemu układowi kostnemu pod pancerzem zyskuje niezwykła elastyczność dzięki której wystraszony żółw może wciskać się w różne szczeliny w razie zagrożenia.
Graptemys ouachitensis ouachitensis
Graptemys pseudogeographica pseudogeographicaW takim razie nasuwa się pytanie co w jego budowie nadaję mu taką niezwykła wytrzymałość?Jest to jego dwuwarstwowa budowa. Pancerz żółwia składa się właśnie z wewnętrznej warstwy, która zbudowana jest z płytek kostnych oraz z tej najbardziej nam znanej zewnętrznej którą tworzą tarczki (płytki) rogowe ( będące wytworem naskórka). Ułożenie płytek kostnych w stosunku do tarczek rogowych ma tutaj decydujące znaczenie. Gdyż mamy tutaj do czynienia z naprzemianległym umiejscowieniem przez co również szwy kostne nie pokrywają się z bruzdami zrostowymi poszczególnych tarczek rogowych i przebiegają mniej więcej przez środek tych drugich. Właśnie taka budowa zapewnia odpowiednią wytrzymałość skorupie żółwia zresztą cóż się zbytnio dziwić skoro tak samo ustawiane są cegły na budowie. Co ciekawe takie skonstruowanie pancerza pozwala zwierzęciu również na odbieranie informacji o drganiach dzięki czemu zwierze już z daleka dowiaduje się o zbliżającym niebezpieczeństwie.
Na zdjęciach widoczne płytki kostne oraz nałożone na nie odpowiednie tarczki rogowe.
Na zdjęciach widoczny pancerz przed i po śmierci.
Czy pancerz jest żywym czy martwym tworem?Oczywiście, że jest to żywy element przez co wszelkie urazy są odczuwane przez żółwie. Pomiędzy warstwą rogową a kostną właśnie znajduje się cienka warstwa dobrze unerwionego naskórka zapatrzonego również w naczynia krwionośne. Oprócz tego tarczki rogowe otoczone są tzw. fałdem wzrostowym będącym najbardziej delikatnym i wrażliwym na ból elementem skorupy. Jak więc widać mimo silnej wytrzymałości skorupy żółwie odczuwają wszelkie naciski, zabiegi etc. i o tym należy zawszę pamiętać.
Skąd pozyskałem skorupę Trachemys scripta elegans (Żółwia czerwonolicego)?Jak większość właścicieli po śmierci swojej pociechy zakopałem gada zaznaczając wyraźnie położenie jego grobu co pozwoliło mi bez większych problemów zlokalizować jego szczątki i je wykopać.
Następnie ostrożnie należało wyciągnąć je i oczyścić z ziemi.
Później już tylko pozostało wysuszenie zebranych szczątków na słońcu i sklejenie pancerza, ale efekt końcowy tej ostatniej czynności przedstawię za jakiś czas (na razie brak zdjęć).
Tekst oraz zdjęcia: Wojciech Urynowicz (Serpentin)
Wszelkie prawa zastrzeżone!
Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Literatura:"Żółwie wodno-lądowe" A. Maluta, "Żółwie lądowe" R. Praschag, "Żółwie w domu" J. Gosławski i A. Hryniewicz, "Żółw błotny" Monografie Przyrodnicze, "Żółwie moje hobby" E. i M. Szapkarow-Orłowscy oraz wiele zagranicznych stron, których adresów nawet nie pamiętam.
Wątek: Pancerz żółwia - charakterystyka anatomiczna (Przeczytany 67164 razy)